هنر معرق‌کاری
هنر معرق‌کاری
نگاهی به تاریخچه هنر معرق
معرق در معنای کلام ((اصولاً هر چیز رگه‌دار را گویند)) ولی مفهوم آن در این نوعِ به‌خصوص هنر، ایجاد نقش‌ها و طرح‌های زیبایی است که از دُوربُری و تلفیق چوب‌های رنگی روی زمینه‌ای از چوب یا پلی‌استر سیاه شکل می‌گیرد.
تاریخ پیدایش این هنر به‌درستی مشخص نیست؛ ولی از تطبیق آن با هنر کاشی‌کاری، بدون شک رابطه‌ی این دو هنر را درمی‌یابیم. برای آشنایی با ریشه‌ی این هنر، صحبت از تاریخِ تکوین به میان می‌آید و به‌عنوان مقدمه می‌توان از گنبدِ سرخ مراغه که در زمان ایلخانیان ساخته شده است، یاد کرد؛ این گنبد نوع بسیار ساده‌ی کاشی‌کاری بدین سبک است.
کاشی‌کاری معرق در دوران مغول نیز به همین منوال بود و تداول آن در عصر صفوی به اوج شکوفایی خود رسید و آثار ارزنده‌ای در هنر کاشی‌کاری پدید آمد. این شکوفایی در زمان افاغنه و زندیه رو به افول نهاد. در دوران قاجاریه نیز کاشی‌کاری معرق، تقلیدی ناقص از آثار گذشتگان بود. تا این دوران، نقش‌هایی که در کاشی‌کاری معرق به کار برده می‌شد نقش‌های اسلیمی بود. اما با سفر عده‌ای از هنرمندان به اروپا و گرایش آنان به هنر و فرهنگ اروپایی، تغییرات و دگرگونی‌های بسیاری در نقش‌های کاشی‌کاری به عمل آمد و از آن پس طرح انسان و دیگر اشکال، مانند اسلحه‌ی جنگی در هنر کاشی‌کاری دوران قاجاریه نمایان شد.
از آن دوران تا به امروز، این هنر، چونان گذشته رونق نداشته است و تنها عده‌ی کمی از هنرمندان در زنده نگه‌داشتن آن کوشا بوده‌اند. وجه تشابه کاشی‌کاری معرق با معرق‌کاری روی چوب در شیوه‌ی عمل است که در هر دو، نقش‌ها از ترکیب قطعات رنگیِ جنس مورد نظر شکل می‌گیرد.
انواع معرق
۱. معرق کاشی
معرق کاشی را که تقریبا می‌توان گفت قدیمی‌ترین سبک معرق موجود است، با چسپاندن تکه‌های خرد شده‌ی کاشی در کنار هم خلق می‌کنند. از معرق کاشی برای تزیین گلدان، آینه، ستون، دیوار و ایجاد تابلوهایی در سایز بزرگ استفاده می‌شود. امروزه به معرق کاشی، تکنیک کاشی شکسته هم گفته می‌شود.
۲. معرق چوب
هنر معرق چوب نوعی تزئین چندتکه‌ایِ هم‌سطح و الحاقی است که در آن قطعاتی مطابق با قسمت‌بندی‌های طرح از لایه‌های هم ضخامت استفاده شده است و یا هر هنری که بخش اساسی ترکیبِ فنی و هنری آن از قطعاتِ کنارهم‌چیده، تشکیل شده است، نوعی معرق‌کاری محسوب می‌شود و چنانچه ماده‌ی اولیه و اصلی آن چوب باشد، به معرق چوب شناخته می‌شود.
معرق چوب به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
الف) معرق با زمینه پلی استر
ب) معرق زمینه چوب
ج) معرق تفکیک رنگ
۳. معرق فلز
هنر معرق روی فلز، یکی از رشته‌های پرپیشینه‌ی صنایع‌دستی ایران است و در کشور جایگاه و قدمتی ویژه دارد. این هنر در ابتدا تلفیقی از چوب و فلز بوده که به کمک ذوق و اندیشه‌ی معرق‌سازانِ هنرمند تغییر شکل داده است و صنعت‌گران کشورمان به‌جای یک نوع فلز که معمولا متن اصلی دست‌ساخته‌ها را تشکیل می‌داد به استفاده از انواع فلز با رنگ‌های مختلف پرداختند.
۴. معرق ساقه گندم (محرق)
این هنر از تلفیق حصیرهای رنگ‌شده در کنار هم روی زمینه‌ای از چوب و یا نئوپانِ زیرکاری‌شده پدید می‌آید. برای تزئین سطح انواع میزها، بوفه، پاراوان، درهای چوبی، تکیه‌گاه صندلی، کمد و یا هر وسیله‌ی چوبی دیگر به کار برده می‌شود؛ و هم‌چنین در نمای ستونِ داخل منازل و بالای شومینه نیز به کار می‌رود. هنر محرقِ حصیری را می‌توان در پشت شیشه هم به‌صورت تابلو و یا پشت وسایل شیشه‌ای مانند میز شیشه‌ای و بوفه و … استفاده کرد.
نویسنده و گردآورندگان
ورودی سال ۱۳۹۴ دانشگاه صنعتی شریف
ورودی سال ۱۳۹۴ دانشگاه صنعتی شریف
دیدگاه بگذارید